Bustour & lectures: Schokbeton in Belgium

BUSTOUR (NL)

Bustour, interieurbezoeken & lezingen | donderdag 03.03.2016 | 8:45-20:15 | Antwerpen, Brussel en Nijvel (VOLZET!)

In België wordt naar aanleiding van het Nederlandse Schokbeton symposium (29/02-03/03) een bustour georganiseerd met exclusieve bezoeken aan naoorlogse meesterwerken uit Schokbeton: o.a. de enigste realisatie van Marcel Breuer in België, het Marnix gebouw van Gordon Bunshaft en een rondleiding over de renovatie van de Kieltorens door Jos Smolderen.

Schokbeton werd in de jaren 30 ontwikkeld in Nederland. Als pioniers in de productie van mechanisch verdicht beton, waren ze tot ver na WOII de grootste Nederlandse producent. Vooral in de wederopbouwperiode was het een internationaal succes met realisaties in meer dan dertig landen van Europa, Amerika, Azië, Afrika en Australië.

Programma:

(Zie meer details onderaan deze pagina)

Antwerpen
08:45 vertrek bus aan Berchem Station (t.h.v. Uitbreidingstraat)
09:15 Luchtbal (Hugo Van Kuyk, 1954-’56 & 1960-’62)
10:00-11:00
Kieltorens (Jos Smolderen, 1959-’61): rondleiding over renovatie door Ann Verdonck (VUB).

Brussel
12:00-13:30 (middaglunch)
Gemeentekrediet/Credit Communal (Marcel Lambrichs, 1971)
bankkantoor ASLK/BNP Parisbas (geen schokbeton, Marcel Lambrichs, 1973-’74)
14:00 rondleiding bankkantoor BBL/ING (Gordon Bunshaft, SOM, 1959-’65)
15:30 vertrek naar Nijvel

Nijvel
16:30-17:30
rondleiding Torrington Manufacturing Company (Marcel Breuer, 1963-’64)
18:00 CBR-gebouw (geen schokbeton, Constantin Brodzki & Marcel Lambrichs, 1967-’70)

Brussel (VUB)
18:30-20:00
Broodjesmaaltijd en lezingen in VUB zijn inbegrepen in de bustour (Zie details hiernaast)

Waar?

De bus vertrekt vanuit Antwerpen en zal na de lezing terugkeren vanuit de VUB-campus.
Belgische deelnemers kunnen opstappen op de bezoeklocaties (uur volgens programma) in Antwerpen of later aansluiten in Brussel. De bus keert ‘s avonds terug naar Antwerpen.

LECTURES (EN)

Lectures | Thursday 03.03.2016 | 19:00-20:15 | VUB – Brussels (REGISTER)
Entrance: FREE!

Program:

19:00-19:10
Lucas van Zuijlen – NL (Docomomo NL & Schokbeton.info)
‘The early years of Schokbeton in the Netherlands’

19:10-20:00
Jack Pyburn – USA (FAIA, Principal Lord Aeck Sargent LAS, Docomomo US)
‘Schokbeton in the USA: The internationalization of building technology and a case study in the relationship between technology and design’

20:00-20:15
Stephanie Van de Voorde – BE (VUB, ᴂ-LAB)
‘The development of architectural concrete in Belgium during the 1960s and 1970s’ 

Where?

VUB-campus Etterbeek (Brussels):
Auditorium Janssens, building K, 2nd floor
(download campus map as pdf)
By car: use entrance 8 (Triomflaan)

More about the lecture by Jack Pyburn (USA): ‘Schokbeton in the USA: The internationalization of building technology and a case study in the relationship between technology and design’

USA embassy Dublin, 1964

The story of Schokbeton in the USA has multiple facets. It is a story of a simple but highly effective idea for its time and the technological innovation to realize the potential of the idea. Schokbeton’s internationalization can be directly linked to the history of war, hot and cold. Entrepreneurship was the lubricant that facilitated the movement of concrete technology to the USA. Schokbeton’s history illustrates the continued importance of craft to the evolution of 20th century building technology and the essential linkage between building technology and innovative architectural and engineering design. Each of these facets of Schokbeton’s history in the USA will be illustrated in Mr. Pyburn’s lecture.

It has been 60 years since the midpoint of the 20th century. Buildings produced by the technological innovations in concrete production of that time are approaching an age and condition requiring treatment and repair to extend their functional and aesthetic lives into the future. This presentation will discuss issues and approaches associated with the repair and treatment of typical conditions and characteristics.

Luchtbal Antwerpen (Hugo Van Kuyk, 1954-’56 & 1960-’62)

In België wordt schokbeton toegepast vanaf het begin van de jaren 50, o.a. in enkele sociale huisvestingsprojecten te Antwerpen, Brussel en Luik. Een van de vroege voorbeelden is de sociale woonwijk Luchtbal in Antwerpen.
Architect Hugo Van Kuyck ontwerpt de beeldbepalende lange blokken en torengebouwen in Luchtbal. De vrijstaande blokken worden omgeven door open ruimten met gras- en bloemperken. Ze tellen acht tot achttien bouwlagen die rusten op zuilen. Bij de oprichting is rekening gehouden met de functionele indeling, oriëntatie en modern comfort.
In Luchtbal is schokbeton toegepast voor de bekleding van de zuilen en de sokkel, de trappen en de borstweringen aan de terrassen.

Lees hier meer over Luchtbal op de online inventaris.

Kieltorens Antwerpen (Jos Smolderen, 1959-’61)

Het team A33 – ESSA – ARCADIS – FENIKX – DAIDALOS won in 2015 de beperkte offerteaanvraag voor de renovatie van de Kieltorens, een project uit 1959-’61 naar ontwerp van Jos Smolderen (1889 -1973) in opdracht van de maatschappij De Goede Woning.

Het renovatievoorstel werd vertrekt door de bouwhistorische waardestelling die als toetssteen diende voor alle ingrepen. De bestaande torens zijn niet beschermd maar architecturaal zeer waardevol waardoor de beeldbepalende elementen voor en na de renovatie hetzelfde moeten zijn of een vergelijkbaar uitzicht krijgen. De erfgoedwaarde van de specifieke materialen zal op verschillende manieren ‘bewaard’ worden. Enkele specifieke, authentieke materialen en onderdelen worden in situ geconserveerd. Daarnaast worden de krachtlijnen en conceptideeën van Smolderen als inspiratiebron ingezet bij de renovatie. Zo is het van substantieel belang dat voor de gevelpanelen in artificiële kwartsietsteen (schokbetontechniek) een hedendaags gevelpaneel gekozen wordt dat qua kleur, textuur, maatvoering en voegverdeling zeer nauw aanleunt bij de historische panelen maar in combinatie met de nodige isolatie ook tegemoet komt aan de energetische performantie.

(bron: Ann Verdonck)

Gemeentekrediet/Credit Communal (Marcel Lambrichs, 1968-’71)

De maatschappelijke zetel van het Gemeentekrediet (later Belfius Bank België) aan de Brusselse kleine ring staat vandaag leeg. Het kantoorgebouw van 13 verdiepingen bestaat uit hoofdzakelijk landschapskantoren met in de sokkel een parkeergarage en winkelcentrum. Bovenaan op de 11de en de 12de verdieping bevinden zich de directieniveaus en een kunstgalerij.
In de gevel werden gestandaardiseerde H-kaders uit Schokbeton toegepast.

Bankkantoor ASLK/BNP Parisbas (Marcel Lambrichs, 1973-’74)

(Geen Schokbeton)
Geïnspireerd door het succes van Schokbeton in België, legden ook fabrikanten in België zich toe op de productie van geprefabriceerde gevelelementen in architectonisch beton. Door de nauwe samenwerking tussen architect en fabrikant realiseerden o.a. Ergon/CBR elementen die zowel een structurele als esthetische functie vervullen.
Tijdens de bustour bezoeken we twee voorbeelden:
Het CBR-gebouw (zie lager) en het ASLK-gebouw (vandaag BNP Parisbas).
Het ASLK-gebouw ligt op wandelafstand van het Pachecogebouw. Met zijn Y-vormige elementen van Marcel Lambrichs is het een van de bekendste voorbeelden van dragende gevelelementen in architectonisch beton.

Bankkantoor BBL/ING (Gordon Bunshaft, SOM, 1959-’65)

Het iconische kantoorgebouw van de Banque Lambert (later BBL, momenteel ING) geldt als modelvoorbeeld voor het samengaan van esthetische en structurele aspecten. Het gebouw werd ontworpen door de Amerikaanse architect Gordon Bunshaft, chief designer bij het vermaarde bureau Skidmore, Owings & Merrill in New York.
In 1988-’93 werd het BBL-gebouw uitgebreid met een tweede rechthoekig volume tot een H-vormig grondplan, waarbij nagenoeg identieke gevelelementen werden toegepast. Philippe Samyn trad op als architect. De nieuwe gevelelementen werden deze keer zonder schokbetonprocedé gerealiseerd in België.

Torrington Manufacturing Company (Marcel Breuer, 1963-’64)

Nog voor het BBL-gebouw opgeleverd werd, realiseerde in 1963-’64 de bekende Amerikaanse architect Marcel Breuer het tweede iconische Schokbetongebouw in België: Het fabrieksgebouw voor Torrington Manufacturing Company in Nijvel, de enige realisatie van Breuer in België.
Breuer werd bijgestaan door ingenieurs van Schokbeton, verantwoordelijk voor de structurele stabiliteit en de prefabricatie van het skelet en de gevelelementen. André en Jean Polak traden op als lokale, coördinerende architecten.

CBR-gebouw (Constantin Brodzki & Marcel Lambrichs, 1967-’70)

(Geen Schokbeton)
Het CBR-gebouw is het tweede bekende voorbeeld met Belgische Ergon/CBR geprefabriceerde gevelelementen in architectonisch beton (zie eerder bij ASLK-gebouw).
Het CBR-gebouw werd ontworpen door Brodzki bijgestaan door zijn vroegere stagemeester Marcel Lambrichs.
Het gebouw werd vrijwel meteen, zelfs nog voor het gebouwd was, opgemerkt in de nationale en internationale architectuurpers.

(Meer informatie over deze gebouwen:
Stephanie Van de Voorde, Bouwen in beton in België (1890-1975). Samenspel van kennis, experiment en innovatie, doctoraatsthesis UGent, 2011;
Stephanie Van de Voorde, Architectonic 1958-1980. Façades en béton / Betongevels / Concrete Walls, Brussel: Atomium Foundation, 2011.)

Docomomo Belgium organiseert de Belgische bustour en lezingen i.s.m.:
VUB (ᴂ-LAB), Schokbeton.info en Docomomo Nederland

met de steun van (sponsors ᴂ-LAB):